Rus askeri yönetimine ‘savaş açan’ Wagner’in sahibi Yevgeny Prigozhin kimdir ve ne istiyor?

Rus paramiliter grup Wagner’in sahibi Cuma günü Rusya Savunma Bakanı Sergei Shoigu’yu devirmeyi amaçlayan silahlı bir isyan çağrısında bulundu. Yaşanan gelişmelerin ardından hemen harekete geçen güvenlik birimleri, Yevgeny Prigozhin hakkında adli soruşturma başlattı.

Prigozhin, Ukrayna savaşındaki başarısızlıklar nedeniyle askeri yönetimi eleştirmesiyle dikkat çekiyor ve özellikle Savunma Bakanı Shoigu’ya yönelik uzun süredir devam eden iddialarla tanınıyor.

İşte 62 yaşındaki Prigozhin ve Wagner’in savaştaki rolü:

Prigozhin ne diyor?

Prigozhin Cuma günü, Savunma Bakanı Sergei Shoigu’yu ordu birliklerinin Rusya için savaştığı Ukrayna’daki Wagner üslerine roket saldırıları emri vermekle suçlayan bir video ve ses kaydı yayınladı.

Yevgeny Prigozhin, birliklerinin Shoigu’yu silahlı bir ayaklanma ile cezalandıracağını belirterek, Rus ordusunu direnmemeye çağırdı.

Bu bir askeri darbe değil, bir adalet yürüyüşüdür” dedi.

Savunma Bakanlığı, Wagner üslerine yönelik saldırı iddialarını yalanladı.

Federal Güvenlik Servisi’nin (FSB) bir birimi olan Ulusal Terörle Mücadele Komitesi, lider Wagner’in “silahlı ayaklanma” çağrısı yapmaktan soruşturulacağını duyurdu.

FSB, Wagner’in paralı askerlerini Prigozhin’i tutuklamaya ve onun “cezai ve hain emirlerine” uymayı reddetmeye çağırdı.

Ayrıca, Wagner’in açıklamalarını “Rus askerlerini arkadan bıçaklamak” olarak nitelendiren FSB, söz konusu açıklamaların Rusya’da silahlı çatışmayı körüklediğini söyledi.

Rus devlet medyasının bildirdiğine göre, çevik kuvvet polisi ve Ulusal Muhafızlar, devlet kurumları ve ulaşım altyapısı da dahil olmak üzere başkent Moskova’daki kilit noktalarda güvenliği güçlendirmek için harekete geçti.

Prigozhin’in geçmişi nedir?

Emrinde onbinlerce iyi eğitimli profesyonel savaşçı olduğunu iddia eden Prigozhin, 1981 yılında hırsızlık ve saldırı suçlarından suçlu bulundu ve 12 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

90’lı yıllarda serbest bırakıldıktan sonra St. Petersburg’da bir restoran açtı.

O sırada şehrin belediye başkan yardımcısı olan mevcut Başkan Vladimir Putin ile tanıştı ve arkadaş oldu.

Prigozhin bu bağlantıyı kendi restoran işi için kullandı ve birer birer Rus hükümeti sözleşmelerini (ihaleler yoluyla) üstlendi ve bu ona “Putin’in şefi” lakabını kazandırdı.

Daha sonra, 2016 ABD başkanlık seçimlerine karışmakla suçlanmasına yol açan rezil bir internet “trol fabrikası” gibi diğer alanlara yayıldı.

Ocak ayında Prigozhin, karanlık bir geçmişe sahip olmakla suçladığı Wagner şirketini kurduğunu, yönettiğini ve finanse ettiğini itiraf etti.

Wagner nerede çalıştı?

Wagner, uluslararası dikkatleri ilk olarak Nisan 2014’te, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinden ve Ukrayna’nın doğusunda ayrılıkçı çatışmaların patlak vermesinden kısa bir süre sonra çekti.

Doğu Ukrayna’nın sanayi merkezi Donbass’taki ayrılıkçı isyanı destekleyen Rusya, çok sayıda kanıta rağmen kendi silahlarını ve askerlerini gönderdiği yönündeki haberleri yalanladı.

Çatışmalar için özel olarak görevlendirilen askeri personelin işe alınması, Moskova’nın belirli bir derecede inkar edilebilirliği sürdürmesine izin verdi.

Prigozhin’in şirketine, Rus Ordusunda emekli bir yarbay olan ilk komutanı Dmitry Utkin’den sonra “Wagner” adı verildi.

Kısa sürede gaddarlığı ve acımasızlığıyla tanındı.

Wagner personeli Suriye’de Beşar Esad’a destek verdi.

Şam yönetiminin en büyük destekçisi olan Rusya adına (dolaylı olarak) hizmet etmekle suçlanıyor.

Libya’da isyancı komutan Khalifa Hefter kendi güçlerinin yanında yer aldı ve Trablus’ta BM tarafından tanınan hükümete karşı savaştı.

Grup ayrıca Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali’de de faaliyet gösterdi.

Prigozhin’in Wagner’in Suriye ve Afrika ülkelerindeki dağıtımını kazançlı maden sözleşmelerini güvence altına almak için kullandığı bildirildi.

ABD Dışişleri Bakanlığı yetkilileri Ocak ayında yaptıkları açıklamada, şirketin Afrika altınına ve diğer zengin kaynaklara erişimini Ukrayna’daki operasyonları finanse etmek için kullandığını söyledi.

Rus muhalif medyası, Wagner’in 2018’de grubun Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki faaliyetlerini araştıran üç Rus gazetecinin öldürülmesine karıştığını söyledi.

Söz konusu cinayetler hala faili meçhul.

Wagner’in itibarı nedir?

Batılı ülkelerin yanı sıra BM uzmanları, Wagner’in paralı askerlerini Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Mali de dahil olmak üzere Afrika genelinde insan hakları ihlalleri yapmakla suçladı.

2021’de Avrupa Birliği, Wagner’i Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya, Suriye ve Ukrayna’da “işkence, yargısız ve keyfi infazlar ve katliamlar dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlalleri” ve “istikrar bozucu faaliyetler” ile suçladı.

Wagner’in göz korkutucu itibarına katkıda bulunan bazı faaliyetlerin iddia edildiği videolar ortaya çıktı.

İnternette yayınlanan bir 2017 videosu, Wagner’in personeli olarak tanımlanan bir grup silahlı kişinin Suriyeli bir adama işkence ettiğini, onu sopayla dövdüğünü ve ardından vücudunu parçalayıp yaktığını gösteriyor.

Rus makamları, medyadan ve insan hakları savunucularından gelen soruşturma çağrılarını dikkate almadı.

Wagner’in Ukrayna’daki rolü nedir?

Geçen yıl Şubat ayında Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde, düzenli Rus birlikleri ağır kayıplar verdiği ve ordu için küçük düşürücü başarısızlıklarda zemin kaybettiği için, Wagner savaşta giderek daha görünür bir rol üstlendi.

Prigozhin, savaşçı toplamak için Rus hapishanelerini ziyaret etti. Wagner, saflarda altı aylık bir cephede hizmet etmeleri halinde affedileceğine söz verdi.

Mayıs ayında verdiği bir röportajda cezaevlerinden 50.000 civarında tutsağı topladığını, bunlardan 10.000 kadarının Bahmut’ta öldürüldüğünü ve bir o kadar da ana savaşçılarının aynı şehirde hayatını kaybettiğini açıklamıştı.

Emrinde 50.000 kişi olduğunu ve bunların yaklaşık 35.000’inin her zaman ön saflarda olduğunu söyledi. Ancak tutuklu sayısının bu sayıya dahil olup olmadığı konusunda bilgi vermedi.

Amerika Birleşik Devletleri, Wagner’in Ukrayna’da savaşan 10.000’i sözleşmeli ve 40.000’i hükümlü olmak üzere yaklaşık 50.000 personeli olduğunu tahmin ediyor.

ABD’li bir yetkili, Aralık ayından bu yana Ukrayna’da öldürülen 20 bin Rus askerinin yaklaşık yarısının Wagner’in Bahmut’taki birliklerinden geldiği bilgisini paylaştı.

Amerika Birleşik Devletleri, Wagner’in savaş sırasında ayda yaklaşık 100 milyon dolar harcadığını tahmin ediyor.

Aralık ayında Washington, Kuzey Kore’yi BM Güvenlik Konseyi kararlarını ihlal ederek Rus özel güvenlik şirketine roket ve füzeler de dahil olmak üzere çeşitli silahlar sağlamakla suçladı. Hem Wagner hem de Kuzey Kore bu iddiaları yalanladı.

Prigozhin Rus ordusunu nasıl ve neden eleştiriyor?

Analistler, ABD’nin suçlaması doğruysa, Wagner’in Kuzey Kore silahlarına erişiminin, şirketin kuruluşundan bu yana Rus askeri yönetimiyle uzun süredir devam eden anlaşmazlığını yansıtabileceğini düşünüyor.

Prigozhin, Rusya savunma bakanlığını Wagner’in zaferini çalmaya çalışmakla suçlayarak, Ocak ayında Ukrayna’nın Donetsk bölgesindeki tuz madeni kasabası Soledar’ın ele geçirilmesinin tüm sorumluluğunu üstlendi.

Rus ordusunun Wagner’e Bahmut’u yakalamak için yeterli cephane sağlamadığından defalarca şikayet etmiş ve personelini geri çekmekle tehdit etmişti.

Ukrayna’da savaşan ve Wagner’in personeli olarak tanımlanan silahlı kişiler, Rusya’nın genelkurmay başkanı General Valery Gerasimov’a küfreden ve onları cephane tedarik etmemekle suçlayan videolar yayınladı.

Ayrıca Prigozhin, Savunma Bakanı Shoigu’yu sert bir şekilde eleştirdi ve Rusya’nın üst düzey ordusunu beceriksizlikle suçladı.

Prigozhin tarafından sık sık tekrarlanan bu şikayetler, yalnızca Putin’in bu tür eleştirilerde bulunabileceği Rusya’nın sıkı kontrol edilen siyasi sisteminde emsalsiz olarak görülüyor.

Bir zamanlar belirsiz bir figür olan Prigozhin, neredeyse her gün Wagner’in “zaferlerinden” söz etti.

Ayrıca düşmanlarıyla alay ederek ve yüksek rütbeli Rus subaylarından şikayet ederek kamuoyundaki profilini kademeli olarak yükseltti.

Prigozhin, medyanın Grigory Rasputin (son Rus imparatoru II.

“Kanı durdurmuyorum, vatanımızın düşmanlarının kanını döküyorum.”